Tensionet fundit në Mesdheun Lindor dhe çështja e diskutimit të kufijve detarë mes Turqisë dhe Greqisë, ndikohen kryesisht, por jo vetëm, nga doktrina gjeopolitike detare turke.
Para pak ditësh radioja italiane “Radio Radicale”, transmetoi një intervistë me admiralin turk në pension, Xhem Gyrdeniz (Cem Gürdeniz), i cili është ideatori i doktrinës detare turke, të quajtur “Mavi Vatan” (“Atdheu blu”). Intervista i përket njërit prej deklarimeve të shumta që Gyrdeniz ka dhënë lidhur me këtë çështje dhe po sillet e transkriptuar në vijim.
Gjatë intervistës u diskutuan çështje që kishin lidhje me burimet energjetike, Turqinë, Greqinë, NATO-n, luftën, Mesdheun etj. Turqia po përpiqet që të zgjerojë hapësirën gjeopolitike dhe teoria është ndërtuar tashmë. Agjendat pararendëse gjeopolitike, si ajo e “thellësisë strategjike” të Davutogllusë, tashmë janë lënë pas nga prioriteti që i është dhënë doktrinës “Mavi Vatan”.
Admirali mban aktualisht pozicionin e drejtorit të Qendrës së Studimeve Detare të universitetit “Koç” në Stamboll. Ky admiral shërbeu në Forcat Detare turke deri në vitin 2012. Përvoja e tij operacionale dhe ajo e komandimit ishin të gjera dhe si detyrë të fundit ai mbajti vendin e komandantit të Divizionit të Strategjisë dhe të Planifikimit të Forcave Detare turke.
Për herë të parë doktrina u prezantua më 14 qershor 2006, në simpoziumin për “Detin e Zi dhe sigurinë detare”, në Komandën e Forcave Detare, nga admirali Xhem Gyrdeniz. Pas daljes në pension të Gyrdenizit, doktrina vijoi të jetë aktive dhe u zhvillua në mënyrë më specifike nga kundëradmirali Xhihat Iaixhi (Cihat Yaycı). Ky i fundit, është arkitekti i politikës detare dhe i delimitimit të kufijve detarë të Turqisë me Libinë. U nxor në lirim në muajin maj 2020. Nuk ka një arsye zyrtare, por flitet për një abuzim tenderësh.
Thelbi i doktrinës “Mavi Vatan” është kontrolli i Turqisë mbi tre detet që e rrethojnë atë, shtimi i ndikimit rajonal dhe ndërkombëtar të saj dhe kontrolli i burimeve të energjisë, të cilat do të mbështesnin rritjen ekonomike e demografike të Turqisë, duke e bërë të pavarur nga vendet e tjera. Deklarata e presidentit turk, Erdogan: “Jemi gati të mbrojmë me forcë çdo pjesë të 462 mijë kilometrave katrorë të Atdheut blu”, përveçse politike, është me tepër gjeopolitike.
Në pikëpamjen time, “Mavi Vatan”, pas marrëveshjes me Libinë, nuk është më thjesht një teori, por është shndërruar në një strategji aktive të mirëpeshuar dhe me efekte në sistem. Por zbatimi i saj dhe ndikimet që do sjellë me vete gjeopolitika e re detare e Turqisë, ndikime që prekin edhe Shqipërinë, kërkojnë një analizë më vete.
Pavarësisht se sot ka komente të cilat e konsiderojnë konceptin gjeopolitik të Ahmet Davutogllusë, “thellësi strategjike”, si të tejkaluar, nga futja në zbatim e konceptit të ri “Mavi Vatan”, përmes një vëzhgimi të hollë, mund të dallohet lidhja mes tyre: Turqia po zgjeron hapësirën jetike dhe po ngrihet si fuqi. Natyrisht, fuqinë nuk ta fal askush
Mirë se erdhët në “Radio Radicale” admiral! Admiral, ç’po ndodh në Mesdheun Lindor? Do të ketë një luftë?
Nuk mendoj se në Mesdheun Lindor do të ketë përplasje apo se do arrihet deri te lufta madje. Në këtë zonë, ndodh shpesh që shtete të ndryshme të kenë konflikte lidhur me zonat detare të diskutueshme dhe çështja nuk mbyllet thuajse asnjëherë, me konflikt të armatosur.
Por, në këtë rast specifik për Turqinë, fyerjet nga pala greke, kërcënimet për luftë të Athinës janë të pakuptueshme, sepse fuqia e Turqisë dhe ajo e Greqisë janë absolutisht asimetrike, për më tepër të dy vendet janë pjesë e NATO-s dhe në rast se Greqia, sulmon e para flotën turke, Athina do të ishte përgjegjëse për fillimin e një lufte që do t’i jepte fund Aleancës atlantike. A mund ta imagjinoni dot një situatë të tillë, ku disa shtete pjesëtare të NATO-s, bashkohen kundër një pjesëtari tjetër të Aleancës atlantike, Turqisë? Le të marrim rastin sikur Franca dhe SHBA-ja të ndihmojnë ushtarakisht Greqinë në një sulm kundër Turqisë. Nëse situata do të transformohej në një sulm të armatosur, përgjegjësia e konfliktit do të binte mbi këto shtete, që në të njëjtën kohë janë aleate të Turqisë, brenda NATO-s. Në këtë rast Turqia duhet të pyesë NATO-n, se si është e mundur që disa shtete anëtare të mbështesin një sulm kundër një shteti tjetër të Aleancës, siç është Turqia.
Në këtë situatë, një tjetër problem do të lidhej me “Rimland”-in ose më saktë konceptin gjeopolitik të përshkruar nga Nicholas J. Spykman, që përfaqëson qendrën e politikës euroaziatike të SHBA-së. Nëse disa pjesëtarë të NATO-s do të sulmonin Turqinë, duke i dhënë fund Aleancës atlantike, edhe koncepti i “Rimland”-it nuk do të kishte më asnjë kuptim. Politika e frenimit të Rusisë nga jugu, ose e frenimit të Iranit nga jugu, nuk do të ishin më të praktikueshme. Do të binte koncepti i “Rimland”-it dhe bashkë me të në një kohë të shkurtër do të transformohej edhe aksi gjeopolitik që ekziston sot. Nëse kjo gjë do të ndodhte, jam i sigurt se marrëdhëniet ndërmjet Turqisë dhe Rusisë do të forcoheshin në mënyrë të dukshme.
– Admiral, do të donim që ju të na shpjegonit se përse Athina dhe Ankaraja nuk arrijnë që ta zgjidhin mosmarrëveshjen me një negocim diplomatik? Cila është mosmarrëveshja mes Greqisë dhe Turqisë, në atë rajon të Mesdheut Lindor, e cila vijon prej vitesh?
Kjo ndodh sepse Greqia nuk ka arritur akoma që të fitojë njëfarë pjekurie lidhur me veprimet e saja në Detin Egje dhe në Mesdheun Lindor. Duan përherë e më shumë! Duan më shumë në Detin Egje. Duan më shumë në Mesdheun Lindor. E mbi të gjitha, duan ta bllokojnë Turqinë në Gadishullin e Anadollit. Në fakt, duan ta përjashtojnë Turqinë prej deteve që e rrethojnë dhe në këtë mënyrë, çështja nuk ka të bëjë vetëm me energjinë.
Është një çështje absolutisht gjeopolitike. Për këtë arsye Turqia ka prezantuar një hartë që ka lidhje me platformën e saj territoriale, e quajtur edhe si doktrina “Mavi Vatan”. Më datë 29 nëntor 2019 i kemi prezantuar OKB-së koordinatat e Mesdheut Lindor, koordinata që janë të bazuara te e drejta ndërkombëtare, te juridiksioni i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë dhe te Gjykata Ndërkombëtare e Arbitrazhit. Për këtë arsye, nuk po kërkojmë asgjë më shumë nga sa kemi të drejtë. Në kundërshtim, Greqia do shumë më tepër se sa i takon. Nëse shohim hartat që Greqia ka shfaqur, – atë që Athina do të dëshironte, – do të shihnim një Turqi të bllokuar në ujërat territoriale të Detit Egje dhe të Gjirit të Antalias e të atij të Iskenderunit, në rajonin e Mesdheut Lindor.
Është një vizion që të kujton Traktatin e Sevresit të 1920-s, por këtë herë duke iu referuar vetëm zonave detare. Sot kushtet janë tërësisht të ndryshme nga ato të viteve ‘20 të shek. XX. Kur Traktati i Sevresit u firmos, Perandoria Osmane ishte pothuajse e shkatërruar plotësisht. Filloi pastaj Lufta e Pavarësisë që solli krijimin e Republikës së Turqisë. E më pas, Traktati i Lozanës, i vitit 1923, ku Ankaraja ia dha të gjithë ishujt e Egjeut, Greqisë, me përjashtim të Bozkaada dhe Gokçeada. Në njëfarë mënyrë, e paguam pasi nuk kishim një flotë më 1923-shin, por sot situata është tërësisht ndryshe. Turqia është një vend me 85 milionë banorë. Bën pjesë në G-20. Është një vend i cili është në gjendje të jetë i pavarur për sa i përket industrisë së Mbrojtjes, lidhur me anijet e luftës dhe raketat. Krahasuar me Greqinë, fuqia ushtarake e Turqisë është e pakrahasueshme.
Kushtet pra, janë shndërruar tërësisht, krahasuar me një shekull më parë. Por Greqia këmbëngul akoma dhe do që t’i diktojë Turqisë kushtet e saja. Turqia nuk do të tërhiqet kurrë, nuk do të pranojë kurrë hartat që Greqia dhe pjesa greke e Qipros, do të donin që të na impononin. Nuk do e pranojmë kurrë! Nëse Greqia nuk është në gjendje që të njohë realitetin gjeopolitik të shek. XXI, prezencën detare të Turqisë së sotme, atëherë nuk do të jemi kurrë në gjendje që të flasim të njëjtën gjuhë. Duhet të pranojnë realitetin detar dhe gjeopolitik të sotëm.
Le të marrim për shembull Kastelorizon. Është një ishull shumë i vogël. Një shkëmb i vogël krahasuar me 1700 km vijë bregdetare turke që shtrihen saktësisht përballë këtij ishulli të vogël grek. Kanë 10 km tokë dhe kërkojnë 50 mijë km katrorë platformë territoriale në këtë zonë. Është një kërkesë e pamundur për ta marrë në konsideratë, por me shumë insistim vazhdojnë që të kërkojnë imponimin e kushteve të tyre. Bëhet fjalë për një kërkesë jashtë çdo lloj logjike.
– Greqia pretendon 40 mijë km katrorë të zonës, sipas së drejtës detare dhe kjo gjë, sipas qeverisë turke, është në kundërshtim me parimin e barazisë (equità) dhe me të drejtën ndërkombëtare. Në thelb, Athina do që të mbyllë Turqinë brenda brigjeve të saja dhe ta pengojë që të arrijë detin e hapur, duke e përjashtuar kështu nga loja energjetike që zhvillohet në rajon. E bëra saktë përmbledhjen, admiral Gyrdeniz?
Sigurisht! Zakonisht diplomacia turke e sferës detare, nuk e merr në konsideratë Greqinë, si një vend që mund të bëjë kërkesa për rajonin e Mesdheut Lindor, në nivelin e së drejtës detare. Nuk kanë të bëjnë fare me atë zonë. Greqia zotëron ishullin e Kretës, Rodosit, Karpatosit dhe Kasosit. Dhe ky zinxhir ishujsh nuk ka ndonjë platformë territoriale në zonën e Mesdheut Lindor dhe për sa i takon Kastelorizos, siç po thosha, bëhet fjalë për një ishull të vogël në zonën e gabuar. Në terma të vijës bregdetare, pakrahasueshëm më i vogël me vijën bregdetare turke përballë ishullit.
Deti Egje nuk është për Greqinë një zonë detare në nivelin e arkipelagut. Vetë Greqia, nuk është një shtet-arkipelag. Në brendësi të 200 mijë miljeve detare këta ishuj mund të llogariten vetëm sipas ujërave të tyre territoriale. Nuk lidhen në asnjë mënyrë me platformën e tyre territoriale. Kjo është qasja e Turqisë. Kështu, pikësëpari Greqia duhet ta pranojë këtë situatë në nivelin ligjor. Por, nuk e bëjnë. Dhe deri sa ta bëjnë do të mbetemi në një situatë ngërçi. Ky është problemi. Provoni të imagjinoni sikur Franca të pretendonte një pjesë të madhe të platformës territoriale të Italisë, për shkak të Korsikës.
– Admiral Gyrdeniz, ju konsideroheni mendja, strategu i doktrinës së cilës iu referuat më parë, “Mavi Vatan” (“Atdheu blu”), e cila kërkon një pozicion turk më të vendosur për sa i përket të drejtave detare e në mënyrë më të veçantë, në Detin e Zi, në Detin Egje dhe në Detin Mesdhe, duke i mbrojtur këto të drejta detare me çdo kusht, duke ushtruar edhe një diplomaci detyruese, një diplomaci që mund ta quajmë ushtarake. Sipas këtij vizioni, këto dete: Deti i Zi, Deti Egje dhe Deti Mesdhe, duhet t’i garantojnë kombit turk një siguri dhe një pavarësi energjetike. Kështu, presidenti turk, së fundi, kur prezantoi zbulimin në Detin e Zi të një rezerve gazi prej 320 miliardë metrash kub, tha se falë nivelit që kemi arritur në fushën politike, ekonomike dhe teknologjike, mund të konkretizojmë politikat tona në një gjeografi të gjerë të Mesdheut Lindor. Shkohet nga Egjeu në Detin e Zi, në Ballkan dhe pastaj, – tha, – në Kaukaz dhe në Afrikë. Le të themi se kjo doktrina e “Mavi Vatan”-it të cilës iu referuat më parë, dhe për të cilën ju konsideroheni si frymëzuesi, shkon goxha përtej Mesdheut, Detit të Zi, Egjeut, d.m.th. deteve që lagin brigjet turke dhe ka të bëjë edhe me detet e Mesdheut Qendror, e madje, m’u duk se e kuptova mirë, – dhe këtë ju do ma konfirmoni, – ka të bëjë edhe me Detin Arabik dhe Gjirin Persik…
Pikësëpari dua të saktësoj se nuk jam një politikan. Jam mbi partitë dhe kjo që them përfaqëson idetë e mia, të cilat kam pasur mundësi t’i shpreh përmes librave e artikujve që kam shkruar, kontributeve që kam shfaqur në internet dhe intervistave televizive. Në vitin 2006 kam hedhur në qarkullim termin “Mavi Vatan” dhe dua të saktësoj, siç kam thënë edhe në raste të shumta, se doktrina “Atdheu Blu” nuk është një doktrinë kërkuese, por është një doktrinë mbrojtjeje.
“Mavi Vatan” është një reaksion mbrojtës kundër të ashtuquajturës “harta e Seviljes”, një dokument i komisionar nga Bashkimi Evropian dhe i përgatitur nga Universiteti i Seviljes në fillim të viteve 2000 dhe që ka të bëjë me zonat ekskluzive ekonomike të Mesdheut Lindor. Kjo hartë, në realitet, e bllokon Turqinë në gadishullin anadollas. Doja kësisoj që të tërhiqja vëmendjen e publikut lidhur me rëndësinë e zonës detare dhe për këtë motiv zgjodha emrin e “Atdheut blu”. Doktrina “Mavi Vatan” përshkruan tre ide: është një simbol që prezanton prezencën detare të Turqisë; është një koncept që përkufizon juridiksionin e Turqisë në zonat detare, dhe e treta, është një doktrinë që përkufizon mundësitë e mbrojtjes, proteksionit dhe zgjerimit të të drejtave dhe interesave detare të Turqisë.
Nëse në shekullin XXI Turqia synon që të bëhet një fuqi e nivelit rajonal dhe nëse Turqia aspiron që të bëhet një fuqi kontinentale, atëherë Mesdheu nuk është i mjaftueshëm për të, sepse Turqia është edhe një përfaqësuese e shteteve turkiçe të Azisë Qendrore. Dhe si Turqi, jemi e vetmja popullsi turkiçe që ka një dalje në det. Për këtë motiv, sot, në shek. XXI, duhet të marrim absolutisht në konsideratë edhe Detin Arabik, Gjirin Persik, Detin e Kuq dhe brigjet e Oqeanit Atlantik nga ana e Mesdheut Perëndimor, sepse këto zona përfaqësojnë periferinë tonë, në nivelin gjeopolitik.
– A nuk ekziston rreziku që kjo doktrinë të ngjajë me një doktrinë ekspansioniste më shumë se sa me një mbrojtjeje, duke parë se shtrihet përtej Mesdheut?
Nëse e sheh nën këtë këndvështrim, atëherë më lejoni t’ju pyes: përse Franca ka baza në Emiratet e Bashkuara Arabe? Përse Franca ka baza në Xhibuti? Përse vende të tjera në rajon janë prezente me luftanije, si për shembull Spanja ose Italia. Motivi është ekonomik. Kjo prezencë ka të bëjë me ekonominë tuaj, me interesat tuaja tregtare. Konsideroni se në pothuajse 100 vitet e fundit, gadishulli i Turqisë është kufizuar në ujërat e tij territorialë, ose maksimumi në platformën e tij territoriale. Por Turqia po fuqizohet. Po afirmohet si një fuqi industriale. Dhe është e qartë, që për të mbrojtur të drejtat tona në platformën territoriale duhet të shtojmë edhe me tej prezencën tonë me baza ushtarake, si për shembull, në Misurata në Libi, në Famagosta në Qipro; ndoshta edhe në Shqipëri.
Pse? Sepse fuqia ushtarake e nivelit detar, ka nevojë për një prezencë bazash ushtarake. Pa baza është e vështirë që të operosh në nivel ushtarak. Për këto motive, është absolutisht normale për Turqinë që t’u kërkojë vendeve mike që të ketë një prezencë në nivel ushtarak. Kjo politikë nuk mund të shihet si një politikë ekspansioniste. Ekspansionizëm do të thotë të kolonizosh. Turqia nuk ka kolonizuar kurrë asnjë zonë në Afrikën Veriore apo në Lindjen e Mesme. Përkundrazi! Turqia i ka ndihmuar gjithmonë këto popullsi në luftën e tyre kundër kolonizimit. Për këtë arsye nuk e shikoj marrëveshjen e firmosur mes Turqisë dhe Qeverisë së Pajtimit Kombëtar të Libisë, të Sarrazh (Fayez Sarraj) si një lëvizje ekspansioniste. Greqia e beson. Por që nga 1830, kur Greqia është themeluar, ajo e ka shtuar territorin e saj për plot pesë herë, në mënyrë ekspansioniste dhe gjithmonë me ndihmën e fuqive të mëdha.
Madje edhe sot janë të detyruar të mbështeten te fuqitë e mëdha. Nuk janë në gjendje ta përballojnë Turqinë të vetëm dhe janë të vetëdijshëm. Për të mbrojtur të drejtat dhe interesat e saja në Mesdhe dhe për të krijuar edhe mundësi tregtare në të ardhmen, Turqia duhet të ketë prezencë ushtarake edhe në zonat periferike dhe kjo nuk mund të quhet një politikë ekspansioniste. Perëndimi, fuqitë Perëndimore, si Franca, Italia, Gjermania, Spanja, SHBA-ja, duhet të ndryshojnë mentalitetin, sjelljen e tyre. Vazhdojnë ta shohin Turqinë si një vend të bllokuar nga deti, si një vend bujqësor. Nuk është kështu. Situata po ndryshon. Turqia është e pranishme në dete dhe kurrë më, nuk do të kthehet përsëri pas, në tokë.
– Admiral, ua bëj këtë pyetje edhe sepse në mediet ndërkombëtare, edhe italiane, është shpërhapur shumë kjo shfaqje e kësaj diplomacie, “muskuloze” le të themi, të Ankarasë si një rikthim të politika neo-imperiale, neo-otomane, pra neo-otomanizmi; d.m.th. nuk bëhet fjalë për neo-otomanizmin…?
Doktrina “Mavi Vatan” nuk ka asnjë lidhje me një vizion neo-otoman apo aq më pak, islamik. Nuk është një pozicion irredentist apo ekspansionist. Kjo doktrinë është një doktrinë mbrojtëse. Duhet të kini në konsideratë këtë çështje: në 100 vitet e fundit, Turqia është konsideruar si autostrada e NATO-s kundër ekspansionit të Bashkimit Sovjetik ose të Rusisë. Si pasojë, i vetmi rol që kishte Turqia ishte në zonat e saja periferike, sidomos të Detit të Zi. Nuk kishte një rol madje, as në Detin Egje. NATO-ja i kishte dhënë Turqisë, një rol të vetëm përgjegjësie në Detin e Zi. Pas fundit të Luftës së Ftohtë, gjërat ndryshuan.
Turqia zbuloi drejtime të reja gjeopolitike. Kur përfundoi Lufta e Ftohtë, nuk kishte asnjë parti islamike në fuqi në Turqi, por drejtimi gjeopolitik ishte i njëjti. Nuk kam asnjë lidhje me partinë islamike, aktualisht në fuqi në Turqi. Shfaq vetëm idetë e mia, dhe ajo që besoj, është se Turqia duhet të rritet, duke u nisur nga prezenca e saj detare. Misioni numër një, është mbrojtja e të drejtave dhe e interesave detare të Turqisë. Kjo nuk është një politikë neo-otomane.
Kjo do të thotë, që të mbrosh thjesht tokën tënde. Pika e dytë është: Turqia duhet të bëjë më të mirën e mundshme për të ndaluar shtete kukulla si Kurdistani, që të mos kenë dalje në det. Pika e tretë është: Turqia duhet të bëjë më të mirën e mundshme që të mbajë një prezencë ushtarake në republikën turke të Qipros Veriore, për të mbrojtur popullsinë turke të Qipros dhe interesat gjeopolitike të Turqisë. Na akuzojnë se jemi neo-otomanë për shkak të partisë që është aktualisht në qeveri në Turqi. Por situata nuk është kështu. Është thjesht një lëvizje gjeopolitike që nuk ka të bëjë fare me një vizion neo-otoman. Edhe po qe se do të ndryshonte partia në qeveri, situata gjeopolitike nuk do të ndryshonte.
– Nuk kemi folur në mënyrë të veçantë për tre vende që në njëfarë mënyre janë të përfshirë në këtë mosmarrëveshje energjetike në Mesdheun Lindor. Po flasim për Izraelin, Egjiptin, – pastaj është edhe SHBA-ja për të cilën folët pak, – por, Izraeli, Egjipti dhe Qiproja: çfarë mund të themi? Turqia duket pak e izoluar edhe në krahasim me këto vende bregdetare.
Është e vërtetë. Zhvillimet e katër-pesë viteve të fundit e kanë shpënë në fakt Turqinë që të ndodhet në këtë situatë. Për sa i takon Izraelit, jam i sigurt se nëse qeveria turke do të kishte një sjellje të ndryshme, gjërat mund të ndryshonin në mënyrë shumë të shpejtë, sepse historikisht marrëdhëniet mes Turqisë e Izraelit kanë një themel shumë të fortë. Të mos harrojmë se Perandoria Osmane ka shpëtuar jetën e shumë hebrenjve sefradikë dhe hapi dyert edhe për shumë hebrenj ashkenazë. Turqia nuk i ka luftuar kurrë hebrenjtë dhe kjo është shumë e rëndësishme.
Izraeli duhet t’i kuptojë nevojat e Turqisë dhe të respektojë të drejtat e Turqisë në platformën territoriale turke në Mesdhe. Në këtë moment, për shkak të rrethanave, Izraeli ka marrëdhënie të mira me grekët dhe me greko-qipriotët. Por do të më pëlqente t’i kujtoja Izraelit atë që ndodhi rreth 150-200 vjet më parë, mes grekëve ortodoksë dhe hebrenjve. Sidomos në Selanik! Madje, në disa zona të Perandorisë Osmane. Nëse ambiciet gjeopolitike të Izraelit nuk ndryshojnë, do të jetë i vështirë një përmirësim i marrëdhënieve me Turqinë. Edhe çështja palestineze përbën një “gjemb në brinjë” për marrëdhëniet me Turqinë. Por përveç kësaj, marrëdhëniet ekonomike janë të mira. Në të ardhmen, mënyra më e mirë për t’u eksportuar gazi i Izraelit, do të jetë përmes Turqisë dhe jam i sigurt që nëse bëjnë një sforcim, do të arrijnë shumë avantazhe.
Në lidhje me Egjiptin, kam qenë kundër qysh në fillim me sjelljen e qeverisë turke ndaj Egjiptit të Sisit. Qeveria turke ka qenë kundër qeverisë egjiptiane sepse Sisi hypi në pushtet përmes një grushti shteti. Po ç’rëndësi ka nëse morën pushtetin me një grusht shteti! Është një problem i tyre. Sigurisht që nuk është një problem i Turqisë. Kjo është ajo që mendova asokohe. Në të kundërt, shoh se interesat tona mund të mbivendosen. Lidhur me Egjiptin Turqia duhet të përqendrohet te kjo: te interesat që mund të mbivendosen. Në këtë mënyrë, jam plotësisht mbështetës i marrëdhënieve pozitive mes Turqisë dhe Egjiptit. Mbroj idenë se duhet të përforcohen dhe madje të arrihet në një fazë të përparuar. Në artikujt e mi, e kam inkurajuar gjithmonë qeverinë turke që të korrigjojë pozicionet e saja islamike, sidomos në qasjen e saj në politikën e jashtme. Qeveria turke duhet të shikojë interesat e përbashkëta dhe të veprojë si një shtet laik.
Në lidhje me SHBA-në, do të doja ta këshilloja. Dhe jo qeverinë turke, sepse mendoj se Ankaraja ka qasjen e duhur ndaj Uashingtonit. Është e pamundur që marrëdhëniet mes Turqisë dhe SHBA-së të përmirësohen nëse SHBA-ja vazhdo të strehojë e të mbrojë Fetullah Gylenin dhe mbështetësit e tij, sepse më 15 gusht 2016, Gyleni dhe ndjekësit e tij kanë tentuar të shkaktojnë një luftë civile në Turqi. Në Turqi, 75% e popullsisë mendojnë se SHBA-ja përfaqëson një rrezik për sigurinë kombëtare. Kjo situatë duhet të ndryshojë. Nuk e di si mund të bëhet. Më pëlqejnë amerikanët dhe nuk kam probleme me popullsinë amerikane. Kam jetuar në SHBA për më tepër se shtatë vjet, por duke folur për qeverinë e SHBA-së, mendoj se po sillet në mënyrë të gabuar. Besoj se Uashingtoni po vepron në mënyrë të gabuar e për të shkatërruar interesat gjeopolitike të Ankarasë. Duke vijuar me një sjellje të tillë, vazhdojnë të humbasin besimin e popullsisë turke.
– Gjermania është shumë aktive. Po aktivizohet shumë për të gjetur një marrëveshje dhe për të ulur në tryezën e bisedimeve si Athinën edhe Ankaranë. E ndërkaq, është Franca, e cila fillon stërvitjet e përbashkëta, ajrore e detare, në këtë zonë të Mesdheut ku është mosmarrëveshja. Çfarë do të ndodhë? Çfarë prisni ju, që Franca t’ia dalë në këtë përpjekje të sajën diplomatike?
Si fillim dua t’i jap një këshillë Francës: turqit nuk mund të kërcënohen përmes përdorimit të forcës. Turqia që në Luftën e Pavarësisë, në vitet ‘20, e cila solli më pas krijimin e Republikës së Turqisë, ka ditur të përgjigjet. Dhe në atë luftë nuk kishim as një ushtri të rregullt, por vetëm forca të drejtuara nga Mustafa Ataturku. Edhe pse pa një ushtri të rregullt, Turqia arriti ta thyejë Francën në tre raste. Ashtu si kam shkruar së fundi në një artikull, Franca i ka dhënë mbështetjen më të madhe morale turqve gjatë Luftës së Pavarësisë, duke qenë se francezët u thyen në çdo luftim të bërë me turqit në atë konflikt. Pra mendoj se Franca nuk është në gjendje të përballet me Turqinë në fushën e betejës.
Nuk do t’i këshilloja francezët që ta kërcënonin Turqinë duke hapur zjarr. Do i kthehej kundër, së prapthi. Kjo është këshilla ime. Në këtë moment Franca e mban veten si fuqia e vetme në Mesdhe sepse është një fuqi nukleare. Por armët nukleare nuk sjellin rezultate gjatë një luftë të bërë në mënyrë konvencionale. Armët nukleare i shërbejnë vetëm frenimit (deterrenca). Jam i sigurt se Franca është e sigurt në vetvete, pikërisht për shkak të faktit se është një fuqi nukleare, por në Mesdhe nuk mund të ketë asnjë përdorim të armëve nukleare. Franca duhet të veprojë në mënyrë shtetërore, duke parë edhe të shkuarën e saj. Por në këtë moment sillet si një fëmijë duke provokuar greko-qipriotët kundër Turqisë. Në kundërshtim me këtë sjellje, duhet të vepronte për qetësimin e situatës, duhet të sillej si një vëlla i madh.
Por, përkundrazi: u ka shitur armë grekëve dhe po rreket t’i shesë anije luftarake Athinës. Pyes veten: përse? Mos duan vallë që grekët e turqit të bëjnë luftë? Tetë milionë grekë kundër 85 milionë turqish? Nuk është vetëm diçka e turpshme, por është edhe pak logjike. Franca në këtë moment po përpiqet të imitojë SHBA-në sepse SHBA-ja ka krijuar një boshllëk në Mesdhe. Tani, për shkak të Kinës, SHBA-ja po lëviz në Paqësor. Franca po tenton të mbushë këtë boshllëk, duke i munguar në këtë mënyrë në respekt, edhe interesave të Spanjës e të Italisë. Francezët bëjnë prepotentin. Duan të jenë “bosi” i Detit Mesdhe. Vetëm Turqia i kundërvihet Francës në Mesdhe dhe për këtë arsye francezët janë kaq të çartur, kaq moslëshues përballë Turqisë. Por, në të kundërt, duhet të vepronin në mënyrë të kthjellët dhe të matur.
Diskutime rreth kësaj post